Autor: Tomasz Skawiński
Korekta: Łukasz Czepiński
Pochodzenie węży od dawna pozostaje nierozwikłaną kwestią. Nie mamy jednoznacznych danych nie tylko na temat przodków węży, lecz również czasu ich powstania. Badania molekularne współczesnych węży sugerują, że musiało do niego dojść jeszcze w jurze, brak jednak dowodów w zapisie kopalnych, które potwierdzałyby tę hipotezę. Teraz zespół naukowców na łamach czasopisma Nature Communications twierdzi, że zidentyfikował skamieniałości, które uzupełniają tę lukę.
Do tej pory najstarsze znane szczątki węży pochodziły sprzed około 100 milionów lat1. Odkrywano je w wielu rejonach świata – Afryce, Europie, obu Amerykach. Część z nich należała do węży, które utraciły już kończyny przednie, lecz wciąż miały kończyny tylne – niekiedy zredukowane w mniejszym, niekiedy w większym stopniu. Teraz Michael Caldwell i jego współpracownicy opisali cztery taksony gadów, które – jak twierdzą – są najstarszymi znanymi wężami. Główną rolę odgrywa tu Parviraptor, początkowo uznany za jaszczurkę z grupy Anguimorpha (a więc spokrewnioną m.in. z waranami czy padalcami), a teraz „przekwalifikowany” na węża. Według Caldwella i wsp. nie jest jasne, czy drugi gatunek tego rodzaju, P. gilmorei, jest najbliższym krewnym gatunku typowego, P. estesi, więc nadali mu nową nazwę rodzajową – Diablophis. Kilka okazów do tej pory przypisywanych do P. estesi teraz zostało opisanych jako nowy gatunek – Eophis underwoodi. Ponadto autorzy opisują również jurajskie skamieniałości z Portugalii, którym nadają nazwę Portugalophis lignites. Wszystkie te szczątki pochodzą z późnej jury lub początku kredy (167-143 milionów lat temu), co sprawia, że wydłużają zapis kopalny węży o blisko 70 milionów lat!
Według Caldwella i in. są to najpierwotniejsze znane węże, być może za wyjątkiem Najash, który miał jeszcze tylne kończyny. Nie wiadomo na jakim etapie redukcji kończyn miałyby być te „nowe” gatunki, ponieważ odkryto jedynie kręgi i kości czaszki. Z pewnością jednak odgrywają one istotną rolę w badaniu pochodzenia tej grupy gadów.
Zobacz:
Oryginalna publikacja o najstarszych wężach w Nature Communications [j. ang.]
Dyskusja na Forum Dinozaury.com
1 Już wcześniej donoszono o odkryciu skamieniałości jurajskich węży w Indiach, ale dotąd nie zostały one opisane w literaturze naukowej.
Rekonstrukcje przyżyciowe najstarszych znanych kopalnych węży.
Autor: Julius T. Csotonyi
