Odciski skóry Saurolophus umożliwiają rozróżnianie gatunków

Autor: Łukasz Czepiński
6 II 2012

Opisując dzisiejsze gatunki kręgowców, naukowcy w dużej mierze opierają się na charakterystyce tkanek miękkich (np. umaszczenie ptasich piór, gadzich łusek, ssaczych włosów). Struktury te szybko niszczeją po śmierci zwierzęcia, toteż zdecydowana większość taksonów prehistorycznych jest określana na podstawie twardych części szkieletu (jak kości i zęby), które znacznie częściej zachowują się w stanie kopalnym niż np. delikatne łuski.

Mimo to, znane są zachowane elementy okrywające dinozaurów (łuski, pióra, skostniałe elementy skórne – tarczki, osteodermy) z większości ważniejszych grup taksonomicznych. Najbardziej powszechne są tkanki miękki przedstawicieli Hadrosauridae – w stanie kopalnym odnaleziono odciski skóry z niemal wszystkich części ciała (a sławny okaz brachylofozaura, nazwany „Leonardo”, ukazuje również narządy wewnętrzne – przeczytaj więcej tutaj). Mimo bogactwa znalezisk, nikt do tej pory nie zajął się kwestią ujednolicenia terminologii łusek i ich potencjalną użytecznością do rozróżniania poszczególnych gatunków.

Paleontolog Phill R. Bell z Wydziału Nauk Biologicznych Uniwersytetu Alberta w Kanadzie skupił się na okazach reprezentujących odciski skóry dwóch gatunków Saurolophus – S. angustirostris z Mongolii (kilka okazów tego gatunku zostało udostępnionych przez Magdalenę Borsuk-Białynicką z Instytutu Paleobiologii PAN) i S. osborni z Kanady. Gatunki te zostały dosyć dobrze zbadane pod względem osteologicznym (na podstawie budowy kości), a teraz mogą być rozróżniane, bazując jedynie na anatomii tkanek miękkich – różnice są bowiem widoczne w kształcie i układzie łusek. To pierwszy raz w historii paleontologii kręgowców, kiedy delikatne struktury okrywające mogą zostać użyte do identyfikacji gatunkowej danego okazu.

A różnic jest niemało – najbardziej spektakularne są odmienności w układzie łusek na ogonie – u mongoloskiego gatunku obecne są pionowe pasma wyraźnych łusek i płaskie, sporej wielkości guzki biegnące wzdłuż linii środkwoej grzbietu. Jak wynika z badań, architektura łusek jest zgodna w każdym stadium ontogenetycznym Saurolophus angustirostris, dzięki czemu potwierdza się wcześniejsza hipoteza, iż układ tych struktur jest charakterystyczny dla danego taksonu. Co więcej, układ łusek może w pewnym stopniu wpływać na ubarwienie zwierzęcia – być może S. osborni był cętkowany, a S. angustitrostris posiadał paski (ryc. 1).

Autor pracy postuluje, by przyszłe opisy taksonomiczne zawierały ujednolicony opis odcisków skóry – w tym pozycję i orientację tych struktur na ciele zwierzęcia. Bell sam przedstawia terminologię łusek bazującą na ich wymiarach, kształcie i ornamentacji.